Moğol istilaları sırasında Türkler, hem askeri hem de sivil düzeyde büyük katliamlara maruz kaldı. Moğol İmparatorluğu'nun genişleme süreci, Türk yurtlarını doğrudan etkiledi ve birçok Türk devleti ile halkını derinden sarstı. Özellikle Harezmşahlar Devleti'nin yıkılması, Türk halklarının kitlesel olarak katledildiği olaylardan biridir. İşte Moğol istilaları sırasında gerçekleşen Türk katliamlarının detayları:
---
### **1. Harezmşahlar Devleti'nin Yıkılması (1218-1221)**
Harezmşahlar, Moğolların ilk büyük hedeflerinden biri oldu. Bu süreçte birçok Türk şehir ve köyü yok edildi.
- **Otrar Faciası (1218):**
- Moğol ticaret kervanı, Harezmşahlar hükümdarı Alâeddin Muhammed'in emriyle Otrar'da yağmalandı ve tüccarlar öldürüldü. Bu olay, Moğolların Harezmşahlar Devleti'ne saldırmasına bahane oldu.
- Cengiz Han, 1219'da büyük bir orduyla Harezmşahlar üzerine yürüdü. Otrar kuşatması sırasında halk büyük bir kıyıma uğradı ve şehir tamamen yok edildi.
- **Buhara ve Semerkand'ın Katliamı:**
- Moğollar, Harezmşahlar'ın önemli şehirlerinden Buhara ve Semerkand'ı işgal etti. Sivil halk, kadın, çocuk, yaşlı demeden katledildi. Moğollar, Buhara'da yüz binlerce insanı kılıçtan geçirerek şehri yakıp yıktı.
- Semerkand'da da benzer bir katliam yaşandı. Şehirdeki Türk nüfusun büyük bir kısmı öldürüldü, hayatta kalanlar ise köleleştirildi.
- **Harzem Türklerinin Yok Edilmesi:**
- Harezmşah orduları, Moğollarla girdikleri çatışmalarda ağır kayıplar verdi. Bu durum, Türk halkının askeri gücünü ciddi şekilde zayıflattı. Moğollar, kaçan sivil halkı da takip ederek katliamlara devam etti.
---
### **2. Doğu Türkistan ve Uygur Katliamları**
Moğollar, Uygur Türklerinin yaşadığı Doğu Türkistan'ı işgal ettiklerinde bazı Uygur beyleri Moğollara boyun eğdi. Ancak direniş gösteren yerleşim yerlerinde ciddi kıyımlar yaşandı. Moğollar, direnişi kırmak için köy ve şehirleri yağmalayıp halkı topluca öldürdü.
---
### **3. Orta Asya'daki Göçebe Türk Halklarının Katliamı**
Moğollar, Orta Asya'nın bozkırlarında yaşayan göçebe Türk boylarını da hedef aldı. Karahitaylar, Kıpçaklar ve diğer Türk boyları, Moğol istilasına karşı direnmeye çalıştı ancak büyük ölçüde yenildi:
- **Kıpçak Türkleri:**
- Kıpçak bozkırlarında Moğol ordularının ilerleyişi sırasında çok sayıda Türk kabilesi katledildi.
- Moğollar, Türk halkını topluca öldürerek korku yaymayı ve direnişi kırmayı amaçladı.
- **Karluk ve Kanglı Türkleri:**
- Moğollar, Karluk ve Kanglı Türklerinin yerleşim yerlerini yerle bir etti. Türklerin nüfusunun önemli bir kısmı bu süreçte yok edildi.
---
### **4. Anadolu Selçukluları ve Moğol Baskısı**
Anadolu Selçuklu Devleti, Moğol istilasından kaçan Türk göçmenlerin sığınma noktası oldu. Ancak 1243 yılında gerçekleşen **Kösedağ Savaşı** sonrası Moğollar, Anadolu'yu da etkisi altına aldı.
- **Katliam ve Yıkım:**
- Moğollar, Anadolu'da Türk köylerini ve şehirlerini yağmaladı, halkı katletti.
- Sivas ve Erzincan gibi şehirler bu dönemde ciddi zarar gördü. Moğollar, Selçuklu Devleti'ni zayıflatırken yerel halkın direncini kırmak için vahşi yöntemlere başvurdu.
---
### **5. Irak ve İran'da Türk Katliamları**
Harezmşahların ardından bölgeyi kontrol altına alan Türk kökenli halklar da Moğolların hedefi oldu. Özellikle İran'ın kuzeyindeki Türk nüfusu yoğun bölgelerde büyük kıyımlar yaşandı.
- **Taberistan ve Mazenderan Bölgesi:**
- Moğollar, bu bölgelerdeki Türk yerleşimlerini yok etti. Kadınlar ve çocuklar köleleştirilirken erkekler öldürüldü.
---
### **Sonuç**
Moğol istilaları, Türk coğrafyasını derinden sarstı ve Türk halkının nüfus, ekonomi ve kültürel yapısı üzerinde kalıcı etkiler bıraktı. Moğolların izlediği sistematik korkutma ve imha politikası, birçok Türk devletinin yıkılmasına ve halkın göç etmek zorunda kalmasına neden oldu. Bu süreç, Türk halklarının tarihindeki en büyük felaketlerden biri olarak kabul edilir.
